Yargılamanın Yenilenmesi Nedir?
Mahkeme tarafından verilen hükmün kesinleşmesine karşın CMK’da sayılan hallerin varlığı halinde başvurulabilecek kanun yoludur. Kesin hükümle sonuçlanmış bir uyuşmazlık kural olarak yeniden yargılama konusu yapılamaz. Bu nedenle, yargılamanın yenilenmesi olağanüstü bir kanun yoludur. Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir. Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına dair olan karar, duruşma yapılmaksızın verilir. Yargılamanın yenilenmesi isteminde ileri sürülen iddialar, yeterli derecede doğrulanmaz veya bunların önce verilmiş olan hükme hiçbir etkisi olmadığı anlaşılırsa, yargılamanın yenilenmesi istemi esassız olması nedeniyle duruşma yapılmaksızın reddedilir. Aksi hâlde mahkeme, yargılamanın yenilenmesine ve duruşmanın açılmasına karar verir. Verilen kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir. Hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü, yargılamanın yenilenmesi istemine engel olmaz. Ölenin eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilirler.
Yargılamanın yenilenmesi kanun yolu, talep üzerine işletilir. Talep olmadan mahkemenin kendiliğinden harekete geçerek kesinleşen hüküm ile ilgili yeni bir yargılama yapması mümkün değildir. Yargılamanın yenilenmesi talebi herhangi bir süreye bağlı olmadan ileri sürülebilir. Olağanüstü bir kanun yolu olması nedeniyle herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Kesinleşen bir hüküm ile ilgili kanuni diğer koşullar varsa her zaman başvuru yapılabilir.
Nasıl Başvurulur?
Yeniden yargılanma başvurusu, hükmü veren mahkemeye bir “yargılamanın yenilenmesi dilekçesi” verilerek yapılır. Dilekçede yeniden yargılanma talebinin yasal nedenleri ile delilleri de bulunmalıdır. Bu mahkeme, istemin kabule değer olup olmadığına karar verir.
CMK 303’ üncü madde gereğince Yargıtay’ın doğrudan hüküm kurduğu hâllerde de hükmü vermiş olan mahkemeye başvurulur.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebinin Reddi Halinde İtiraz Usulü Nedir?
Yargılamanın yenilenmesi talebinin reddi halinde 5271 sayılı CMK’nın 319/2 ve 319/3 maddesi uyarınca karar Cumhuriyet Savcısı ve ilgili tarafa tebliğ edilir. Tebliğden itibaren
7 gün içinde karara itiraz edilebilir.
AİHM Yalçınkaya Kararı
Kesinleşmiş ceza mahkemesi kararının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuru üzerine; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından sanığın herhangi bir hakkının ihlal edildiğinde, AİHM kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde, kararı veren mahkemeye başvurularak yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulması gerekir
AİHM büyük daire kararı ile 26 Eylül 2023 tarihinde verilen Yalçınkaya/Türkiye kararında Bylock kullanımı, Bank Asya’da hesabının olması ve sendika üyeliği gibi gerekçelerle “silahlı terör örgütü üyeliği” yargılamasında adil yargılanma hakkı, toplantı ve dernek kurma hakkı ve kanunsuz suç ve ceza ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir. AİHM tarafından verilen ilgili kararda sadece somut olayı değerlendirmemiş, yapılan yargılamalarda verilen kararların hüküm kurmaya yeter olmadığına dair bir çerçeve çizmiştir. Bu kapsamda yargılamanın yenilenmesi için 1 yıllık hak düşürücü süre bulunmaktadır.
Yeniden Yargılama Kararı Sonucunda Verilecek Hüküm
Yeniden yapılacak yargılama sonucunda mahkeme önceki hükmü onaylar veya hükmün iptali ile yeniden dava hakkında yeniden hüküm verir. Yargılamanın yenilenmesi istemi hükümlünün lehine olarak yapılmışsa, yeniden verilecek hüküm önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez. Yargılamanın yenilenmesi sonucunda beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının verilmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararının tamamen veya kısmen infaz edilmesi dolayısıyla kişinin uğradığı maddi ve manevi zararlar 5271 sayılı CMK’nın 141 ila 144. Maddeleri hükümlerine göre tanzim edilir.
Hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi nedenleri
CMK Madde 311 – (1) Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış bir dava, aşağıda yazılı hâllerde hükümlü lehine olarak yargılamanın yenilenmesi yoluyla tekrar görülür:
a) Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliği anlaşılırsa.
b) Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiği anlaşılırsa.
c) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmiş ise.
d) Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış ise.
e) Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa.
f) Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.
(2) Birinci fıkranın (f) bendi hükümleri, 4.2.2003 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararları ile, 4.2.2003 tarihinden sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvurular üzerine verilecek kararlar hakkında uygulanır.
Sanık veya hükümlünün aleyhine yargılamanın yenilenmesi nedenleri
CMK Madde 314 – (1) Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış olan bir dava aşağıda yazılı hâllerde sanık veya hükümlünün aleyhine olarak yargılamanın yenilenmesi yolu ile tekrar görülür:
a) Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliği anlaşılırsa.
b) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş ise.
c) Sanık beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hâkim önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunmuşsa.
Not: Bu bilgi notu 17.12.2023 tarihinde güncellenmiştir.