Mahpusların bulundukları hapishaneden başka bir hapishaneye nakil olmaları için Adalet Bakanlığına yazılı olarak başvuruda bulunmaları gerekmektedir. Bir mahpus, hangi gerekçeyle olursa olsun ancak Adalet Bakanlığının onay veya talebi üzerine başka bir hapishaneye nakledilebilir. Mahpusların nakli hususu 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un (CGTHİK) (ileride infaz kanunu olarak anılacaktır) 53-58 maddeleri arasında düzenlenmektedir. Ayrıca nakilleri uygulama Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan 05/06/2015 tarihli 167 sayılı genelge tarafından düzenlenmektedir. Bu genelgede değişiklik yapılmasına dair 03.08.2016 tarihinde 167/1 sayılı genelge ve 31.07.2023 tarihinde ise 167/2 sayılı genelge yayımlanmıştır.

İnfaz Kanunu’nun nakiller başlıklı 53. madde düzenlemesi şu şekildedir.

Nakiller

MADDE (53) – (1) Hükümlüler, kendi istekleri veya toplu sevk, disiplin, asayiş ve güvenlik, hastalık, eğitim, öğretim, suç ve yargılama yeri nedenleriyle başka bir kuruma nakledilebilirler. 

(2) Hükümlü nakilden önce aranır ve kurum hekimine, yoksa diğer bir resmî hekime muayene ettirilir; muayene sonucu yola çıkarılamayacağı anlaşılanlar, kurumun en üst amirince derhâl resmî bir sağlık kuruluşuna sevk edilir. Mazeretinin, biri hastalığın uzmanı olmak üzere en az iki uzman hekimin imzaladığı ve hastane başhekiminin onayladığı resmî rapor ile belgelenmesi hâlinde nakil, mazeret ortadan kalkıncaya kadar geri bırakılır ve durum Adalet Bakanlığına bildirilir.

  1. MAHPUSUN KENDİ İSTEĞİ İLE BAŞKA BİR HAPİSHANEYE NAKLİ

Mahpuslar, kendi istekleri infaz kanununun 54. maddesi ile tanınan bir hak olarak nakil talebinde bulunabilirler fakat bazı şartları taşıyor olmaları gerekir. Bu şartların bazıları mahpusun şahsına ilişkin, bazıları ise nakil talep edilen kuruma ilişkindir. Mahpusun şahsına ilişkin şartların yokluğu halinde nakil talebi mutlak surette reddedilir. Kuruma ilişkin şartların yokluğu halinde bu gerekçe verilen ret kararında açıklanmalıdır.

– Kendi istekleri ile nakil 

Madde 54-(1) Hükümlülerin kendi istekleri ile bulundukları kurumdan başka kurumlara nakledilebilmeleri için; 

1. a) Gitmek istedikleri kurumlardan durumlarına uygun en az üç yeri belirten bir dilekçe vermeleri, 
2. b) Nakil giderlerini peşin olarak ödemeyi kabul etmeleri, 
3. c) (Değişik:14/4/2020-7242/30 md.) Ceza infaz kurumlarında bulunulması gereken sürenin üç aydan fazla olması, 
4. d) İyi hâl göstermeleri, disiplin cezası almamış̧ veya kaldırılmış̧ olması,
   e) İstekte bulunulan kurumda yer, kapsama gücü ve sınıfının uygun bulunması ve tutukevi olmaması,
   f) Mahkûmiyet sürelerine uygun hükümlülerin barındırıldığı bir kurum olması,
   g) Daha önce disiplin nedeniyle ayrılmak zorunda kaldıkları kurum olmaması, Gerekir. (Ek cümle : 24/1/2013-6411/7 md.) Çocuk hükümlüler ile maddi durumunun yetersiz olduğunu belgelendiren hükümlüler bakımından bu fıkranın (b) bendi uygulanmaz

 (2) Bu hükümlüler nakledildikleri kurumlarda, eğitim öğretim veya hastalık nedeniyle nakil hariç̧, bir yıl kalmak zorundadırlar. Çocuklar bakımından bu süre altı ay olarak uygulanır. 

Mahpusun kendi isteği ile nakil halinde bir yıl boyunca hastalık ve eğitim sebebi hariç yeniden sevk isteyemez. Bu süre çocuk mahpuslar için 6 aydır.

***Çocuk mahpuslar için nakil giderlerini karşılayabiliyor olmak, nakil talebinin kabulü için aranmaz.

Mahpus yukarıdaki nakil giderlerini peşin ödeme dışındaki koşulları yerine getiriyorsa nakil giderlerini niçin karşılayamayacağına dair haklı gerekçelerini açıklayarak başvuruda bulunabilir.

Ayrıca nakil giderlerini karşılayacak geliri olmasa da bir mahpusun ailesinden çok uzak bir hapishanede olması, özellikle anne, baba, eş, kardeş, çocuklar gibi yakın akrabaları ile görüşememesi, sağlık sorunları, hapishanede ziyaret etme hakkının bulunduğu yakınlarından birinin başka bir hapishanede olması gibi nedenlerle nakil isteme hakkı bulunmaktadır.

Nakil dönemlerinde tercih edilecek hapishanelerin yoğunluk ve kapasite bilgisi Cumhuriyet Başsavcılığından talep edilebilir. Ayrıca ister İnfaz Kanunu madde 54 çerçevesinde isterse bunun dışında olsun mahpus, belirttiği üç hapishanenin uygun olmaması halinde bölge ya da il belirterek uygun olan yakın bir hapishaneye nakil isteminde de bulunabilir. Mahpusun bu taleplerini ayrıca başvurusunda belirtmesini öneririz.

Adalet Bakanlığı’nın nakil talebine olumlu ya da olumsuz cevap vermesi gerekmektedir. Bu cevapta hangi sebeplerle nakil talebinin yerine getirilmediği bilgisi yer almalıdır.

Adalet Bakanlığı, mahpusun tutulacağı hapishane konusunda yetkilidir ancak bu yetkisini kullanırken mahpusun sağlığı, aile hayatının korunması, ziyaretçi kabul hakkı gibi temel haklarını gözetmek zorundadır yani Adalet Bakanlığı bu yetkisini kullanırken tutulduğu yerin mahpus için “hapsedilmenin getirdiği ezayı aşan” sıkıntı ve ihlallere sebep olmamasından sorumludur.

Nakil için başka bir hapishaneye gönderilen mahpus, hangi sebeple nakledilmiş olursa olsun gönderildiği hapishanede mahpus kabul prosedürüne baştan itibaren tabi tutulur.

Mahpus, hangi hapishanelere niçin sevk istediğini somut ve gerekçeli bir biçimde açıklayarak ortaya koymalıdır (aileye yakın olmak için, sağlık sorunları sebebiyle, bulunduğu hapishanenin aşırı kalabalık olması sebebiyle vs.). Burada varsa ailenin ikametgâh belgesi dilekçe ekine eklenebilir

Eğer sevk talebi mahpusun veya ziyaretçisinin bir sağlık sorunu ile ilgiliyse mahpus sevk talebine ilgili tıbbi raporları sunmalıdır. Mahpusun tutulduğu yer sağlık durumu için uygun değilse neden uygun olmadığı hususu detaylıca açıklanmalıdır.

İnfaz Kanunu madde 54-1/d uyarınca belirlenen “iyi hal” kavramı kanun koyucu tarafından denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme için yapılacak değerlendirme ile aynı kriterleri ifade eder.

 2. AİLEYE YAKIN YERE NAKİL

Anayasanın 20. maddesi uyarınca “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz”

“5275 sayılı kanunun 3. maddesinde “…….öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmak” ifadeleriyle ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak istenen amaç belirtilmiştir. Bu düzenleme doğrultusunda, bir yandan suçun karşılığı olan ceza uygulanmasıyla benzer fiilleri engellemeyi hedeflerken; diğer yandan da bireyi topluma kazandırarak sosyal barışı tesis etmeye çabalamaktadır. Dolayısıyla infaz rejimini, sadece suç faillerini cezalandırma ve onları toplumdan tecrit etmeye dönük bir uygulama olarak görmek mümkün değildir. Aksine hükümlülerin, devam eden yaşantılarında kurallara riayet eden ve sosyal yaşama uyumlu bireyler haline gelmesi, infaz usullerinden beklenen en önemli faydadır. Bu bakımdan, hükümlülerin yakınlarıyla olan ilişkilerinin devamının sağlanması, infaz rejiminin ıslah edici rolünün bir parçasıdır.”

Uluslararası hukuk bakımından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. maddesinde de “Herkesin özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmelidir.” düzenlemesine yer verilmiştir.

Nitekim AİHM, Vintman v. Ukrayna Davasında (Başvuru No: 28403/05) verdiği kararında; mahpusların ailelerinden ayrı olduklarını ve ailelerinden uzak olmalarının hapis cezasının bir sonucu olduğunu, ancak, mahpusun, ailesinin ziyaretlerini zorlaştıracak ya da imkânsız hale getirebilecek denli uzak bir bölgede barındırılmasının, aile hayatına müdahale teşkil edebileceğini belirtmekle birlikte orantılılık yönünden yaptığı incelemede; evinden yaklaşık 700 kilometre uzakta, 12-16 saatlik mesafedeki bir hapishanede bulunmakta olan başvuranın talebinin reddi işleminde hapishanelerdeki aşırı yoğunluğun meşru bir sebep olarak ileri sürülebileceğini, ancak bu durumda dahi mahpusun görece daha yakın hapishanelere nakli hususunun değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiş ve aksi durumda AİHS’in 8. maddesinin ihlal edilmiş olabileceğini vurgulamıştır.

AİHM 17 Eylül 2019 tarihinde verdiği Avşar ve Tekin v. Türkiye kararında ise; ailelerinden uzak hapishanelere nakledilen mahpusların daha yakın hapishanelere nakil taleplerinin reddi, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı ihlali olduğunu belirterek Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. maddesinden hak ihlali kararı vermiştir.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında REC (2006) 2 Sayılı Tavsiye Kararına Ek “Yerleştirme ve Barındırma” başlıklı 17. maddesinde:

Madde (17) “…Mahpuslar, mümkün olabildiğince evlerine veya sosyal rehabilitasyon ortamlarına yakın cezaevlerine yerleştirilmelidir. Cezaevlerine yerleştirmede, suçun devamlı takibi, güvenlik ve emniyet gerekleri ve tüm mahpuslara uygun rejimlerin sağlanması ihtiyacı hesaba katılmalıdır. İlk yerleştirme ve sonradan yapılacak bir cezaevinden diğerine nakil konusunda, mümkün olabildiğince mahpusa danışılmalıdır.”

Aynı tavsiye kararının “Dış Dünya ile İlişki” başlıklı maddelerinde 

24.1 Mahpusların mümkün olabilen sıklıkta mektup, telefon veya diğer iletişim vasıtalarıyla aileleriyle, başka kişilerle ve dışarıdaki kuruluşların temsilcileriyle haberleşmelerine ve bu kişilerin mahpusları ziyaret etmelerine izin verilmelidir. 

24.4 Ziyaretler, mahpusların aile ilişkilerini mümkün olduğunca normal bir düzeyde sürdürmelerine ve geliştirmelerine imkân sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. 

24.5 Cezaevi yetkilileri, dış̧ dünyayla yeterli temaslarının sürdürülmesinde mahpuslara destek olmalı ve bunun için gereken imkânı sağlamalıdırlar. 

Mahpusların ziyaretleri için yapılan bu düzenlemeler, mahpuslara aile ilişkilerini mümkün olduğunca normal bir düzeyde sürdürmelerine ve geliştirmelerine izin verecek bir tarzda olmalıdır. Hapishane yetkilileri, dış dünyayla yeterli bir iletişim sürdürmelerinde mahpuslara yardım etmelidir ve bunun için onlara uygun destek ve yardım sağlamalıdır.

AYM tarafından 2017/30369 başvuru numaralı 30/09/2020 tarihli Ahmet Kılıçelli kararının (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2017/31069 ) 47 ve 48. Paragraflarında bu husus şu şekilde değerlendirilmiştir:

47. Aile hayatına saygı hakkı kapsamında, tutuklu ya da hükümlünün aile hayatını sürdürmesini sağlamaya yönelik olarak devletin üstlenmesi gereken birtakım yükümlülükler ortaya çıkabilir. Söz konusu pozitif yükümlülükler, somut olayın koşullarına göre tedbirler alınmasını ya da edimde bulunulmasını gerekli kılabilir. Bu anlamda pozitif yükümlülüklerin gereklerinin her olayın kendine özgü koşullarına göre değişiklik gösterebileceği kuşkusuzdur.
48. Anayasa’nın 19. maddesi gereğince hükümlü ve tutukluların özel ve aile hayatının sınırlanması hukuka uygun olarak ceza infaz kurumunda tutulmanın kaçınılmaz ve doğal bir sonucudur. Öte yandan hükümlü ve tutukluların özel ve aile hayatına saygı gösterilmesi hakkı, ceza infaz kurumu idaresinin hükümlü ve tutukluların ailesi ve yakınlarıyla temasını devam ettirecek önlemleri almasını zorunlu kılmaktadır (Mehmet Zahit Şahin, B. No: 2013/4708, 20/4/2016, § 36). Bununla beraber bu yükümlülük yerine getirilirken ceza infaz kurumunda tutulmanın doğal sonuçlarının gözetilmesi gerekmektedir.

***Mahpusun aile üyelerinin bulunduğu hapishanelere nakli için mevzuatta özel bir düzenleme bulunmamaktadır fakat yukarıda bahsedilen gerekçelerle, ailenin her iki kardeşi ziyaret etmesinin zorluğu, hükümlü ve tutukluların ziyareti hakkında yönetmeliği gereği kardeşlerin birbirlerini ziyaret etme koşulunun sağlanması, ailesini tedavi süreçlerine destek olabilmesi gerekçelendirilerek başvuru yapılabilir. 

  3. ZORUNLU NEDENLERLE NAKİL

Hükümlünün isteği dışında edilebileceği hallerden biri olan zorunlu nedenlerle nakil infaz kanunu’nun 56. maddesinde düzenlenmektedir.

Zorunlu nedenlerle nakil

Madde 56- (1) Kurumların elverişsiz ve yetersiz kalması, kapsama gücünün aşılması, kullanılamaz hale gelmesi, asayiş̧, güvenlik, doğal afet, yangın ve büyük onarım gibi zorunlu nedenlerle başka kurumlara nakledilmeleri gerekli görülen hükümlüler, yargı çevresi dışında Adalet Bakanlığınca belirlenen ve konumlarına uygun olan diğer kurumlara nakledilebilirler.

Kanunla çerçevesi çizilen bu husus Adalet Bakanlığı tarafından 05/06/2015 tarihinde yayımlanan 167 sayılı “Ceza İnfaz Kurumlarının Tahsisi, Nakil İşlemleri ve Diğer Hükümler” konulu genelgenin 17. maddesinde düzenlenmiştir.

Madde 17- 

(…)

(3) Kapsama gücünün aşılması nedeniyle yapılacak nakillerde; kurum tarafından hazırlanacak listelerde, acık ceza infaz kurulularından firar edenler, bulunduğu yer nüfusuna kayıtlı olmayanlar, esi, altsoy ve üstsoyu, kardeşleri bulundukları yerde ikamet etmeyenlere öncelikli olarak yer verilecektir. 

75 yaşın üzerinde olan, kurumda eşi, altsoy ve üstsoyu, kardeşleri bulunan, sağlık, güvenlik ve disiplin nedeniyle o kuruma nakil emri verilmiş̧ olanlar ile halen tedavisi devam edenlerin kapsama gücü̈ aşımı nedeniyle nakilleri talep edilmeyecektir. 

Çok zorunlu kalınmadıkça kendi istekleri ile gelmiş̧ olanlar bu listelere dahil edilmeyecektir. 

‘Nakli talep edilmeden önce kişilerin kurumda eşi, çocuğu, kardeşi, anne ve babası olup olmadığı tespit edilecek, nakil talep evrakında ceza infaz kurumunda yakınla bulunup bulunmadığı hususu mutlaka belirtilecektir. 

167 sayılı genelgenin 17. maddesinde 31.07.2017 tarihinde yapılan 167/2 düzenlemesi gereğince mahpusun zorunlu nedenlerle naklinden önce kurumda eşi, annesi ve babası, çocuğunun var olup olmadığı araştırılacak ve bu husus nakil talep evrakında mutlaka belirtilecektir.

  4. HASTALIK NEDENİYLE NAKİL 

Mahpusun sağlıklı bir yaşama sahip olabilmesi için cezalarının infazı sırasında mahpusların hastalık halinde muayene ve tedavilerinin nasıl yapılacağı, sağlık hizmetlerine tam ve eksiksiz bir biçimde ulaşabilmesi gerekmektedir. Bu husus İnfaz Kanunu’nun 71 ve 78. maddelerinde düzenlenmiştir.

Hükümlünün muayene ve tedavi istekleri

Madde 71 – (1) Hükümlü̈, beden ve ruh sağlığının korunması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi olanaklarından, tıbbî araçlardan yararlanma hakkına sahiptir. Bunun için hükümlü̈ öncelikle kurum revirinde, mümkün olmaması halinde Devlet veya üniversite hastanelerinin mahkûm koğuşlarında tedavi ettirilir. 

(…)

Hükümlünün muayene ve tedavisi 

Madde 78 – (1) Kurumun sağlık koşullarının düzenlenmesi, hükümlünün acil veya olağan muayene ve tedavisi kurumun hekimi tarafından yapılır. Genel veya hastalık nedeniyle yapılan tüm muayene ve tedavi sonuçları, sağlık izleme kartına işlenir ve dosyasında saklanır. 

(2) Sağlık Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile üniversitelerin sağlık kuruluşları, hükümlülerin tedavileri bakımından gerekli yardımları yapmakla görevlidirler. 

(3) Rızası olsa bile hiçbir hükümlü̈ üzerinde tıbbî deney yapılamaz.

Uluslararası hukuk açısından ise Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında Rec (2006) 2 Sayılı Tavsiye Kararı (Avrupa Cezaevi Kuralları)’nın “Sağlık” başlıklı 39. maddesinde:

“39. Cezaevi yetkilileri sorumlulukları altında bulunan tüm mahpusların sağlığını korumalıdır.”

Düzenlemeleri bulunmaktadır. Avrupa Cezaevi Kuralları’na göre idare tüm mahpusların sağlığını sağlamalı ve bu hakka erişimini korumalıdır.

Diğer yandan aynı uluslararası sözleşmenin (Avrupa Cezaevi Kuralları)’nın

46.1 Uzman tedavisine ihtiyaç̧ duyan hasta mahpuslar, bu hastalığın tedavisinin cezaevinde yapılmasının mümkün olmaması halinde, uzman kurumlara veya sivil hastanelere nakledilmelidir.

46.2 Cezaevi sisteminin kendisine ait hastaneleri olması halinde bu hastaneler, mahpusların uygun bakım ve tedavilerini sağlamak için yeterli personele ve yeterli donanıma sahip olmalıdır.

Düzenlemeleri gereği sağlık nedeniyle mahpusların naklini, infaz kurumunda yapılacak tedaviler açısından da kuruma ait bölümlerin tedavi için yeterli donanıma uygun olması gerektiğini düzenlemektedir.

Hastalık nedeniyle nakil başvurusuna ilişkin ulusal mevzuat açısından temel esaslar ise İnfaz Kanunu’nun “Hastalık Nedeniyle Nakil” başlıklı 57. maddesinde düzenlenmiştir.

Hastalık nedeniyle nakil

Madde 57- (1) Hastaneye sevki zorunlu görülen hükümlü̈, bulunduğu yere en yakın tam teşekküllü Devlet veya üniversite hastanesinin hükümlü̈ koğuşuna yatırılır. 

(2) Bu hastanelere gönderilen hükümlülerin başka yerlerdeki hastanelere sevki, sağlık kurulu raporuyla, acil ve yaşamsal tehlikesi bulunması halinde, varsa biri hastalığın uzmanı olmak üzere iki uzman hekim tarafından verilip, başhekim tarafından onaylanan ve hastalığın sebebi, tedavinin hangi sebeple bulunduğu hastanede gerçekleştirilemediği, hastaya nerede ve ne tür bir tedavi gerektiğini açıkça belirten bir raporla mümkündür. Bu durumda da en yakın ve hükümlü̈ koğuşu bulunan Devlet veya üniversite hastaneleri tercih edilir. 

(3) Hükümlünün bu hastanelerde kontrol ve tedavisinin devam edip etmeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekir; aksi halde hükümlü̈ ait olduğu kuruma iade edilir. 

(4) Hükümlü, acil haller dışında özel sağlık kuruluşlarında tedavi edilemez. Acil hallerin varlığı halinde Adalet Bakanlığına bilgi verilir. 

(5) Hükümlü, sağlık nedenleriyle bulunduğu kurumda kalmasının uygun olmadığı, kurum hekiminin önerisi ve en üst amirinin isteği üzerine alınacak sağlık kurulu raporuyla belirlendiği takdirde, başka kurumlara nakledilebilir.

***Hastalık nedeniyle nakil söz konusu olduğunda kanunla çizilmiş çerçevenin usul ve esaslarının belirlenmesi açısından Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 18.06.2012 tarih 151 sayılı genelge yürürlüktedir. Bu husus 151 sayılı genelgenin 9. maddesinde “Hastalık Sebebiyle Nakil” başlığı altında düzenlenmektedir.

Hastalık Nedeniyle Nakil:

Madde 9 – (1) Tutuklu, hükümözlü veya hükümlünün hastalığı nedeniyle bulunduğu yerde veya yargılama çevresi dışındaki bir hastaneye kısa süreli götürülüp getirilmesini gerektiren hallerde, sevk işlemleri için Bakanlıktan izin istenmeyerek gereğinin takdir ve ifası bağlı bulunan ağır ceza Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından yapılacaktır. 

(2) Hastaneye sevki zorunlu görülen hükümlü̈ veya tutuklu, bulunduğu yer veya en yakın tam teşekküllü̈ Devlet veya üniversite hastanesinin hükümlü̈ koğuşuna yatırılacaktır. 

(3) Bu hastanelere gönderilen hükümlü̈ ve tutuldukların başka yerlerdeki hastanelere sevki, sağlık kurulu raporuyla; acil ve yaşamsal tehlikesi bulunması halinde ise, varsa biri hastalığın uzmanı olmak üzere iki uzman hekim tarafından verilip, başhekim tarafından onaylanan ve hastalığın sebebi, tedavinin hangi sebeple bulunduğu hastanede gerçekleştirilemediği, hastaya nerede ve ne tür bir tedavinin uygulanması gerektiğini açıkça belirten bir raporla mümkün olacaktır. Bu durumda da en yakın ve hükümlü̈ koğuşu bulunan Devlet veya üniversite hastaneleri tercih edilecektir. 

(4) Hükümlü̈ veya tutuklunun bu hastanelerde kontrol ve tedavisinin devam edip etmeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekli olup; aksi halde hükümlü̈ veya tutuklu ait olduğu kuruma iade edilecektir. 

(5) Hükümlü̈ veya tutuldular, acil haller dışında özel sağlık kuruluşlarında tedavi edilemeyecek; acil hallerin varlığı halinde Bakanlığa bilgi verilecektir. 

(6) Hükümlü̈ veya tutuklunun sağlık nedeniyle başka kuruma naklinin kurum idaresince talep edilmesi veya hükümlü̈ ve tutuklunun kendi talebi halinde, sağlık nedenleriyle bulunduğu kurumda kalmasının uygun olmadığı, kurum hekiminin önerisi ve en üst amirinin isteği üzerine alınacak sağlık kurulu raporuyla belirlendiği takdirde, başka kurumlara nakilleri yapılabilecektir. 

(7) Hükümlü̈ veya tutuklunun sağlık sorunlarından dolayı, tedavi edilmek üzere acil olarak, aynı yerdeki bir sağlık kuruluşuna nakli gerektiğinde, ceza infaz kurumu tabibinin kurumda olması durumunda tabip raporuyla, bulunmaması durumunda o an kurumda bulunan en üst yetkilinin yazılı izniyle derhâl nakledilmesi sağlanacaktır. Gönderildiği sağlık kurulusundan, hükümlünün acil olarak başka bir sağlık kurulusuna nakli uygun bulunduğunda ikinci fıkra hükmü̈ uygulanacak, bu konuda Bakanlıktan izin alınmayacaktır. Ancak; yapılan işlem en seri haberleşme araçlarıyla Bakanlığa bildirilecektir. 

(8) Hükümlü̈ ve tutukluların hastaneye sevkleri sırasında azami çabukluğun sağlanması için gerekli önlemler alınacaktır. 

(9) Diş̧ rahatsızlıkları nedeniyle, il veya ilçe dışı sağlık kuruluşlarına sevk için izin istenmeden önce, hükümlü̈ ve tutuklulara önerilen tedavinin yakın il veya müdürü̈ bulunan ceza infaz kurumlarının diş̧ ünitelerinde yapılıp yapılamayacağı araştırılacak, önerilen tedavinin bu kuramlarda yapılabileceğinin anlaşılması durumunda, bu ceza infaz kurumuna sevki hususunda rapor düzenlenecektir. 

(10) Analarının yanında kalmakta olan çocukların sağlık nedeniyle kuram dışına sevk edilmesi halinde, doktor raporunda anasının kendisine refakati zorunlu görülmüşse refakat edebilecektir. 

(11) Hükümlü̈ ve tutuldular sevk edilmeden önce önerilen tedavinin gönderilecekleri hastanede yapılıp yapılamayacağı araştırılacaktır. Ameliyat, tetkik veya kontrolü̈ yaptırılmak üzere sevki gerekenler için randevu alınacak, uzun süreli veya yatarak tedavi görecek olması durumunda, sevkten önce hükümlü̈ koğuşunda yer olup olmadığı tespit edilecektir. 

(12) İl veya ilçe dışındaki bir sağlık kuruluşuna sevk edilen hükümlü̈ ve tutukluların, tetkik ve tedavilerinin aynı gün bitmesi veya ileri bir tarihe randevu verilmesi halinde, aynı güvenlik kuvvetleriyle geldikleri ceza infaz kurumuna iadeleri sağlanacaktır. Yatarak tedavilerine karar verilmesi halinde ise hükümlü̈ ve tutuklunun evrakı, o yer ceza infaz kurumu kayıtlarına geçirilmesi için ilgili Cumhuriyet başsavcılığına teslim edilecektir. 

(13) Mahkemelerce, fiili islediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilerek yüksek güvenlikli sağlık kurumunda koruma ve tedavi altına alınmasına karar verilenlerin sevkleri Cumhuriyet başsavcılıklarınca resen yapılacaktır, 

(14) Mahkeme ya da Cumhuriyet başsavcılığı kararı gereğince veya Anayasa’nın 104 üncü maddesinin (b) bendinde belirtilen cezasının hafifletilmesi veya kaldırılması talepleri üzerine rapor veya gözlem altına alınmaları için Adlî Tıp Kurumu, ruh sağlığı hastaneleri ve resmî sağlık kuruluşlarına gönderilecek hükümlü̈ ve tutukluların sevkleri için Bakanlıktan izin istenmeyecektir. 

a) Cumhuriyet başsavcılığı, sevkten önce ilgili sağlık kurumu ile temas kurarak randevu alacaktır. Ayrıca; istenen belgelerin ne olduğunu tespit ederek, belgelerle birlikte randevu tarih ve saatinde hazır bulunacak şekilde o yer Cumhuriyet başsavcılığına sevkini yapacaktır. Teslim alan Cumhuriyet başsavcılığı sağlık kurumundaki işlemleri tamamen bitirdikten sonra hükümlü̈ veya tutukluyu geldiği kuruma iade edecektir. 

b) Adlî Tıp Kurumu Başkanlığına gönderilerek rapor aldırılması gereken, ancak; sağlığının yolculuğa elverişli olmaması nedeniyle sevki yapılamayan hükümlü̈ ve tutuldular. Cumhuriyet başsavcılıklarınca Adlî Tıp Kurumu Başkanlığına bildirilecektir. Bu durumda hükümlü̈ veya tutuklunun muayenesi Adlî Tıp Kurumu Başkanlığınca görevlendirilen heyet marifetiyle bulunduğu mahalde yaptırılacaktır. 

Mahpusun yaşam hakkının korunması ve etkin bir sağlık hizmeti alabilmesi açısından hastalık nedeniyle nakil taleplerinin ivedi bir biçimde incelenerek karar bağlanması gerekmektedir. 

Bu bağlamda AYM tarafımdan tarafından verilen 18/11/2015 tarihli 2012/1195 başvuru numaralı Mete Dursun Kararında (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2012/1195) mahpusun nakil sonrası devam eden hastalığına uygun bir ceza infaz kurumu arayışının sebebinin devletin hasta bir mahpusun nasıl bir yere gönderileceğini incelememesinden, tüm ihtiyaçlarına cevap verebilecek kolaylıkların sağlanması konusunda önlem almamasından ve sağlık durumu açısından gerekli önlemleri almada yetersiz kalmasından kaynaklandığı belirterek Anayasa’nın 17. maddesi kapsamında işkence ve kötü muamele yasağı için gerekli olan asgari eşiğin aşıldığını belirterek insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğine karar vermiştir.

AİHM tarafından verilen Raffray Taddei/Fransa Kararında ise, başvuranın sağlık durumu nedeniyle, uygun bir tesiste kendisine özel bakım sağlanmasına yönelik gerekliliğin yetkililerce yeterince dikkate alınmamasının ve sonraki yaşanan süreçler neticesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 3. maddesi kapsamında insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele yasağının ihlal edildiğine karar vermiştir.

  5. İLÇEYE NAKİL

İlçe hapishanelerine nakil isterken ilçe hapishanelerinin kapatılmakta olduğunu dikkate almalısınız. Mahpusun nakil isteyeceği ilçe hapishanesinin hala açık olup olmadığından emin olmalısınız.

Nakil işlemleri Adalet Bakanlığının yetkisine bırakılmış bir alandır, bu konuda hapishane idarelerinin çok fazla karar alma ihtimali bulunmamaktadır.

Yüksek güvenlikli bir hapishaneden ilçe hapishanesine gidebilmek için kanun nakil için aradığı başka şartlar da bulunmaktadır. Bu hususta infaz Kanunu’nun 9/5 maddesi incelenmelidir.

Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları

Madde 9

(….)

Müebbet hapis cezasına hükümlülerden, 107’nci maddede belirtilen koşullu salıverilme süresinin üçte ikisini, süreli hapis cezasına hükümlülerden toplam cezalarının üçte birini, üçüncü fıkrada belirtilen hükümlülerden geriye kalan toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda geçirerek iyi hâl gösterenlerin, tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine karar verilebilir.”  

Bu durumda yüksek güvenlikli hapishanelerde tutuluyorsanız bu maddedeki süreleri doldurmanız ve kanundaki iyi hal şartlarını taşımanız halinde ilçe hapishanelerine nakil talebinde bulunabilirsiniz. 

Mahpuslar nakil için yasada belirtilen diğer gerekli koşullara sahip olduğu durumunda nakil talebinde bulunabilir. Bu nakil işlemi sırasında açık hapishane ya da müdürü olmayan bir hapishaneye değil, dış ve iç güvenlik birimleri olan bir hapishaneye sevk istediğinizde belirtmenizde fayda var.

Bu konuda -çok açıklayıcı olmasada- 167 sayılı genelgenin 13. maddesi incelenmelidir.

5275 Sayılı Kanun’un 9. Maddesinde Belirtilenler ile 3713 Sayılı Kanun’a Muhalefet Suçlarından Hükümlü ve Tutukluların Nakilleri

Madde 13- (1) Ekli (1) sayılı listenin (B) bölümünde bulunan ceza infaz kurumları 5275 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi uyarınca yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında barındırılması gereken tutuklulara tahsis edilmiştir. Bu kurumlarda kalmakta iken hükümlü veya hükümözlü konumuna geçenler ekli (1) sayılı listenin (D), (E) ve (G) bölümünde belirtilen yerlere Bakanlıktan izin alınmaksızın doğrudan gönderilecektir.

Bulundukları yer mahkemelerinde başka bir suçtan tutuklu olarak yargılamaları devam eden hükümlü ve hükümözlülerin nakilleri yapılmayacaktır.

(2) Yüksek güvenlikli kapalı veya bir bölümü yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan,

(a) Hükümlü ve hükümözlülerden;

1) 3419 sayılı Bazı Suç Failleri Hakkında Uygulanacak Hükümlere Dair Kanun ve değişiklikleri ile 4959 sayılı Topluma Kazandırma Yasası ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 221 inci maddesinden yararlanan,

2) Toplam cezalarının 1/3 ünü bu kuramlarda iyi halli olarak infaz eden,

3) Örgütlerinden ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenler ekli (1) sayılı listenin (F) bölümünde işaretlenen müdürlük teşkilatı bulunan ceza infaz kurumlarına,

4) Bu konumda olmamakla birlikte toplam cezalarının 1/3 ünü bu kurumlarda iyi halli olarak infaz edenler de ekli (1) sayılı listenin (E) bölümünde işaretlenen ceza infaz kurumlarının yüksek güvenlikli bölümüne,

(b) Tutuklulardan, örgütlerinden ayrıldıkları ayrıntılı ve gerekçeli idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenler, güvenlik nedeniyle ekli (1) sayılı listenin (D) ve (E) bölümünde işaretlenen ceza infaz kuramlarına, nakledilebilecektir.

(3) Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında barındırılan hükümlü ve hükümözlülerden;

a) 3419 sayılı Bazı Suç Failleri Hakkında Uygulanacak Hükümlere Dair Kanun ve değişiklikleri ile 4959 sayılı Topluma Kazandırma Yasası ve 5237 sayılı ve Türk Ceza Kanunu’nun 221 inci maddesinden yararlananlardan koşullu salıverilmesine 3 yıldan az süre kalanlar ile örgütlerinden ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilen ve toplam cezalarının 1/3 ünü bu kuramlarda iyi halli olarak infaz edenlerden koşullu salıverilmesine 2 yıl 6 aydan az süre kalanlar, talepleri halinde, ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılığınca ekli (3) sayılı listede belirtilen müdürlük teşkilatı bulunmayan bağlı kapalı ceza infaz kuramlarına nakledilebilecektir.

b) (a) bendinde belirtilenler dışında kalanlardan, toplam cezalarının 1/3 ünü iyi halli olarak infaz eden ve koşullu salıverilmesine 1 yıldan az süre kalanlar, talepleri halinde, ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılıklarınca, ekli (3) sayılı listede belirtilen, müdürlük teşkilatı bulunmayan bağlı kapalı ceza infaz kuramlarına nakledilecektir*.

c) Ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılıkları, ekli (3) sayılı listede belirtilen müdürlük teşkilatı bulunmayan bağlı ceza infaz kurumlarına ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı ile koordinasyon içinde nakil

d) (a) ve (b) bendinde belirtilen hükümlü ve hükümözlüler, talepleri halinde ve yol masraflarını karşılamaları koşuluyla, ekli (3) sayılı listede belirtilen müdürlük teşkilatı bulunmayan ceza infaz kurumları ile ağır ceza merkezi veya diğer müdürlük teşkilatı bulunmayan ceza infaz kurumlarından birine Bakanlıkça nakledilebilecektir.

(4) Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında bulunması gereken müebbet hapis cezasına hükümlüler, koşullu salıverilme tarihlerine 3 yıl ve daha az süre kalmadıkça diğer kapalı ceza infaz kurumlarına nakledilmeyecektir.

(5) 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 9’uncu maddesinin 3’üncü fıkrası gereğince yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilen hükümlüler geriye kalan toplam cezalarının 1/3 ünü iyi halli olarak infaz etmedikçe diğer kapalı ceza infaz kurumlarına nakledilmeyecektir. Ancak, tutum ve davranışları ile disiplin durumlarına bakılmak suretiyle bu kişilerin 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin infazı Hakkında Kanun’un 9’uncu maddesinin 3’üncü fıkrası kapsamından çıkarılmasının uygun olup olmayacağına Bakanlık tarafından karar verilebilecektir.

(6) 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 9’uncu maddesi uyarınca yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve hükümözlülerin nakil taleplerine,

a) Terör veya suç örgütünün adı,

b) Örgütsel bağı devam ediyorsa örgüt içindeki konumu (lider, temsilci, üye vb. gibi),

c) Örgütten ayrılıp ayrılmadığı, ayrılmış ise hangi tarihte ayrıldığı ve bu durumun nasıl tespit edildiği,

d) Bulunduğu kurumdan nakledilmesinde veya nakledileceği kuruma gitmesinde, bir sakınca bulunup bulunmadığı ve uygun görülecek diğer hususlarda ayrıntılı ve gerekçeli idare ve gözlem kurulu kararı alınıp gönderilecektir.

(7) Ekli (1) sayılı listenin (B), (D).ve (E) bölümünde işaretlenen ceza infaz kurumlarında sağlık sorunu nedeni ile barındırılması mümkün olmayan hükümlü, hükümözlü ve tutuklular Bakanlıkça geçici veya daimî olarak diğer ceza infaz kurumlarına nakledilebilecektir.

  5. NAKİL SIRASINDA EŞYALARIN TAŞINMA PROSEDÜRÜ 

Nakil sırasında eşyaların taşınmasına ilişkin prosedürü Ceza ve İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik’in 17. Maddesinde düzenlenmiştir. Mahpusun bir ceza infaz kurumundan başka bir kuruma nakli söz konusu olduğunda mahpusun bütün eşyaları detaylı bir şekilde tutanak altına alınır. Bu düzenlemeye göre mahpusun kendi isteği ile nakli hariç kitap, kıyafet gibi şahsi kullanıma özgülenmiş eşya ile 50 kilogramı geçmeyen diğer eşyanın gönderilme ücreti kurum bütçesinden, bu miktarı aşan kısmına ait ücret ise hükümlü tarafından karşılanır. Bu düzenlemeye göre mahpusun şahsi kullanıma ait eşyaları nakil sırasında ücreti kurum tarafından karşılanacak 50 kilogramı geçmeyen diğer eşyalar olarak değerlendirilmez. Mahpusun kendi isteği ile nakli söz konusu olduğunda nakil ücretleri mahpus tarafından karşılanır. Çocuk hükümlüler ve maddi durumu yetersiz olduğunu belgelendiren mahpuslar açısından nakil ücretleri kurum üzerinden karşılanır.

Eşyaların nakilleri

Madde 17 –  Hükümlüyü başka bir ceza infaz kurumuna nakleden ceza infaz kurumu, hükümlünün eşyalarını, eşya teslim tutanağına ayrıntılı bir şekilde kaydeder ve bu eşyalardan hangilerinin hükümlünün koğuş veya odasında bulundurulmasına izin verildiğini belirtir.

Hükümlünün naklen geldiği ceza infaz kurumunun koğuş veya odasında bulundurulması mümkün olmayan eşyaları kuruma kabul edilmez ve ailesine iade edilmek üzere tutanakla muhafaza altına alınır.

(Ek üçüncü fıkra: RG-31/1/2023-32090) Hükümlünün kendi isteğiyle nakli dışındaki diğer nakillerde, bu Yönetmelikte sayılan eşya ile 15 inci maddenin birinci fıkrasında sayılan evcil hayvanların yanında gönderilmesi sağlanır. Bunun mümkün olmaması halinde kitap, kıyafet gibi şahsi kullanıma özgülenmiş eşya ile 50 kilogramı geçmeyen diğer eşyanın gönderilme ücreti kurum bütçesinden, bu miktarı aşan kısmına ait ücret ise hükümlü tarafından karşılanır.

(Ek dördüncü fıkra: RG-31/1/2023-32090) Hükümlünün kendi isteğiyle naklinde, nakil sırasında gönderilemeyen ve daha sonra kargo yoluyla gönderilmek zorunda kalınan eşyaya ait masraflar hükümlü tarafından karşılanır.

(Ek beşinci fıkra: RG-31/1/2023-32090) Çocuk hükümlüler ile 28/3/2020 tarihli ve 2324 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliğin 127’nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca maddi durumunun yetersiz olduğu tespit edilen hükümlülerin eşya gönderim giderleri kurum bütçesinden karşılanır.

(Ek altıncı fıkra: RG-31/1/2023-32090) Sevk ve nakiller sırasında hükümlünün yazılı talebi olması durumunda kurum idaresinde kayıt altında bulunan ruhsatlı silah ve mermiler hükümlünün gittiği kuruma teslim edilmek üzere jandarma tarafından teslim alınır.

(Ek yedinci fıkra: RG-31/1/2023-32090) Hükümlünün, hekim raporu doğrultusunda düzenli olarak kullanması gereken ilaçların kullanımının sevk ve nakil sırasında aksamaması konusunda gerekli tedbirler alınır.

Mahpusun eşyalarının yanı sıra hesabında olan para da nakil olduğu kuruma iletilmek zorundadır. Bu husus 13.07.2005 tarihinde resmi gazetede yayınlanan Hükümlü ve Tutukluların Emanete Alınan Kişisel Paralarının Kullanımına Dair Yönetmelik’in “Hükümlü ve tutuklunun nakil halleri” başlıklı 13. maddesinde açıklanmaktadır.

Hükümlü ve tutuklunun nakil halleri

Madde 13 — (Değişik fıkra:RG-15/3/2012-28234) Hükümlü veya tutuklunun başka bir kuruma nakledildiği durumlarda, hükümlü ve tutuklu adına UYAP’ta kayıtlı parası, nakledildiği kuruma banka veya posta aracılığıyla derhal gönderilir.

Not: Bu bilgi notu 17.12.2023 tarihinde güncellenmiştir.